عضو جذابِ خانه!

دیگر همه عادت کرده‌ایم که یک عضو همیشگی در کنار اعضای خانواده مان داشته باشیم؛ عضوی که هنگام تفریح و گفتگوهای خانوادگی در کنار ماست، عضوی که مرکز توجه در بسیاری از مهمانی‌هاست، عضوی که موقع صرف غذا همراهمان است و … این‌ها نقش‌هایی است که تلویزیون در اغلب خانواده‌ها ایفا می‌کند اما مدت‌هاست که علاوه بر این نقش‌ها، تلویزیون نقش مربی را نیز برای فرزندان ما به عهده گرفته‌است. و شاید بارها در میان اقوام و آشنایان، افرادی را دیده باشیم که برای ساکت کردنِ بچه‌ها آن‌ها را با تلویزیون سرگرم می‌کنند، یا اینکه برنامه‌های تلویزیونی را بهانه‌ای برای غذا خوردن بچه‌ها قرار می دهند، یا در مواقعی که مادر در خانه نیست، تلویزیون جای مادر را می‌گیرد و بچه‌ها را سرگرم می‌کند و بسیاری از موارد دیگری که تلویزیون را تبدیل به یکی از ارکان مهم در زندگی فرزندان ما کرده‌است.

در آماری که توسط مرکز تربیت‌ رسانه‌ای «باران» از نزدیک به هزار پدر و مادر جمع‌آوری گردیده است، نتیجه‌ای قابل تامل به دست آمده است: در نزدیک به 70 درصد کودکان و نوجوانان، تلویزیون همچنان اولویت اول را در مصرف رسانه‌ای دارد. این آمار به خوبی نشان می‌دهد که تلویزیون همچنان در کنار ابزارهای جدیدتری مانند موبایل و تبلت، نقش بسیار مهم‌تری را در تربیت بچه‌ها به عهده دارد. بنابراین لازم است که همچنان برای مدیریت این ابزار رسانه‌ای، برنامه داشته باشیم و نقش آفرینی آن را در محیط خانواده و در تربیت فرزندان کنترل کنیم. اما بعضی از ما پدر و مادر‌ها نیز تجربه‌هایی برای کنترل تلویزیون داشته باشیم؛ مثلا سعی کرده‌ایم که زمان استفاده بچه‌ها از تلویزیون را محدود کنیم، یا اجازه تماشای فیلم و سریال‌های بزرگسالان را به آن‌ها ندهیم، یا موقع خواب بچه‌ها تلویزیون را خاموش کنیم و … اما در بیشتر موارد، تجربه‌های ما نتیجه‌ای جز ناله و دعوا و نقض قوانین نداشته است.

تماشای بیش از اندازه تلویزیون می‌تواند با چالش‌های فراوانی همراه باشد. مثلا تحقیقات به ما نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از اپیدمی چاقی دوران کودکی ، ناشی از نشستن‌های اضافی که کودکان هنگام تماشای تلویزیون دارند. در گذشته‌، این زمان به احتمال زیاد صرف انجام فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی ، دویدن و بازی می‌شد. افزایش تماشای تلویزیون می‌تواند رفتارهای تقلیدی ، افزایش اضطراب و ترس و تمایل به برخورد شدیدتر با مسائل را افزایش دهد. همچنین استفاده زیاد از تلویزیون در سنین کودکی، یادگیری واژگان را در کودکان کاهش می‌دهد.

اما در هر صورت، تلویزیون واقعیت زندگی است. توصیه‌هایی از سوی متخصصان وجود دارد که والدین می‌توانند از آن‌ها برای هدایت تماشای تلویزیون فرزندان خود استفاده کنند:

1- هنگامی که تلویزیون را تماشا نمی‌کنید، آن را خاموش کنید.

صدای تلویزیون به عنوان پس زمینه، می‌تواند باعث حواس پرتی شود و تمرکز بر روی صداهای مهمتر مانند صدای والدین را برای کودکان دشوار می‌کند. اگر فرزند شما دارای مشکل تاخیر در برقرار ارتباط است، این موضوع می‌تواند اهمیت بیشتری داشته باشد.

2- برنامه‌های مناسب برای فرزندتان انتخاب کنید.

به فرزندتان اجازه دهید برنامه‌هایی را تماشا کند که از آنها لذت می‌برد اما متناسب با سن و مرحله رشد اوست. بهترین برنامه‌ها، آن‌هایی هستند که مربوط به چیزهایی‌اند که فرزند شما در زندگی خود، آنها را تجربه می‌کند. توجه به رده بندی سنی در انیمیشن‌ها، می‌تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد و در این زمینه سامانه‌های هدایت مصرف رسانه‌ای می‌توانند بسیار کمک کننده باشند.

3- برنامه‌های تلویزیونی را با هم ببینید و در مورد آن صحبت کنید.

هر چیزی که در یک انیمیشن یا فیلم رخ می‌دهد می‌تواند موضوعی برای گفتگوی شما با فرزندتان باشد. شخصیت‌های داستان، رفتارهای شخصیت‌ها، رخدادها و … همگی فرصت خوبی برای هم صحبت شدن با بچه ها هستند.

4- در مورد جایگزین های تلویزیون فکر کنید.

کودکانی که زیاد تلویزیون تماشا می‌کنند ، اغلب در خواندن دچار مشکل می‌شوند. از آنجا که علاقه به مطالعه برای موفقیت تحصیلی بعدی مهم است، سعی کنید کودک خود را خیلی زود با کتاب آشنا کنید. سعی کنید راه‌های مختلفی را بیابید که جذابیت کافی را برای بچه‌ها داشته باشند تا بتوانند با تلویزیون رقابت کنند.

5- تلویزیون در اتاق خواب جایی ندارد.

اگر تلویزیون در اتاق خواب فرزندان باشد، نه تنها دیگر نمی‌توانیم بر مصرف رسانه ای آنها کنترل و مدیریت داشته باشیم، بلکه می‌تواند باعث اختلال در خواب، تحصیل و دیگر وظایف آن‌ها شود.

6- موقع غذاخوردن، تلویزیون را خاموش کنید.

وقتی که همگی در کنار سفره نشسته‌ایم، فرصت خوبی برای گفتگو، اشتراک خاطرات و تجربیات و آموزش بسیاری از مهارت‌های اجتماعی ایجاد می‌شود. درحالیکه با وجود تلویزیون، علاوه بر اینکه از مزه غذا لذت نمی‌بریم، از فرصت با هم بودن هم استفاده نمی‌کنیم.

7- مدیریت تلویزیون با شماست!

از همان سنین ابتدایی، قوانین خانواده خود را برای استفاده از تلویزیون مدنظر داشته باشید و برای هر کس(حتی پدر و مادر) مدت زمان مشخصی را برای تماشای تلویزیون در نظر بگیرید. بر این زمان کاملا اصرار داشته باشید هر چند که این زمان باید عدد معقولی باشد. مثلا همه می‌دانیم که نیم ساعت در روز برای یک بچه هفت-هشت ساله بسیار عدد کمی است اما چهار ساعت نیز میزان زیادی است. در شرایط عادی(به عادی بودن شرایط توجه کنید)، هیچ چیز نباید مانع اجرای این قوانین شود اما گاهی می‌توان از افزایش این مدت زمان، به عنوان یک جایزه استفاده کرد.

9- تلویزیون را تبدیل به عامل لجبازی نکنید.

اگر از تلویزیون به عنوان ابزاری برای ساکت کردن بچه ها استفاده کنید، می‌تواند منجر به این شود که آنها دائما جیغ و فریادشان هوا باشد تا شما را مجبور کنند که تلویزیون را برای آنها روشن کنید. هر چیز باید سر جای خودش باشد و تلویزیون هم یک ابزاری برای سرگرمی در مواقع خاص است و اتفاقا اگر مدت زمان آن زیاد نباشد، می‌تواند نقش یک سرگرمی جذاب را ایفا کند.

10- به فرهنگ و اصول خانوادگی توجه کنید.

مطمئن باشید که برنامه تلویزیونی، با فرهنگ و عقایدی که مورد قبول شما و فرهنگ جامعه است در تضاد نباشد. بنابراین استفاده از برنامه ها و شبکه های تلویزیونی که هیچ سنخیتی با فرهنگ خانواده و جامعه ما ندارند، می‌تواند نقش مخربی در تربیت فرزندان داشته باشد.

بسیاری از پدیده‌هایی که در زندگی ما وجود دارند، پدیده‌هایی صرفا منفی و خطرناک نیستند، بلکه می‌توانند وجوه مثبتی هم داشته باشند. مانند مثال معروف چاقو. تلویزیون نیز یکی از همین‌هاست. فقط کافیست که بتوانیم از آن به درستی استفاده کنیم و آن را مدیریت کنیم. کافیست برای مدیریت آن برنامه داشته باشیم و با برنامه پیش برویم و در عمل به این برنامه، خودمان نیز با بچه ها همراهی کنیم و الگوی خوبی برای آن ها باشیم.