بارانی برای اهلِ زمین
گشتی در لغت‌نامه‌ی مرحوم دهخدا می‌زدم. برای «رحمت» چند معنی یادداشت کرده است. یکی از این بین توجه‌ام را جلب کرد:
رحمت به معنی باران آمده و این مجاز است و غالباً رحمت به معنی باران از این جهت گرفته که بارش رحمت الهی است و از این سبب باران را رحمت گویند.
در سیره‌ی پیامبر رحمت (ص)، که مرحمتش به وسعت جهان است، به کودکان و تربیت آنها توجه بسیاری شده؛ چنان‌که بررسی تمام این نکات مقالات متعددی را می‌طلبد. در این مقاله اما، تنها سه نکته از آن سنت زیبا در شیوه‌ی رفتار ایشان با کودکان برداشت شده، تا چراغ راه زندگی‌مان قرار گیرد.
احترام
کودکان در سنین مختلف، نیازمند توجه و احترام هستند. از این رو، والدین باید با دقت، این خواسته‌ی آنها را پاسخ گو باشند. روح ظریف و حساس کودک، با کوچکترین حرکت نادرست، ناراحت و پژمرده می‌شود. پس باید از هرگونه تحقیر و تمسخر کودک و به زبان آوردن عیب ها و خطاهای او به ویژه در مهمانی‌ها و دیدارهای خانوادگی پرهیز کرد و با شیوه ای خردمندانه به تأیید ویژگی‌های مثبت وی و تشویق او پرداخت. برخی از والدین، به غلط می پندارند پدر و مادر، حق هر گونه اعمال نظر سلطه‌جویانه بر فرزندان خود را دارند و هرگونه که بخواهند، می توانند با آنها رفتار کنند.
در این زمینه، گفتار و کردار پیامبر اسلام (ص با فرزندان خود و کودکان، از بزرگ‌ترین درس‌های تربیتی نسل بشر است. از رسول خدا (ص) روایت است: «اَکرِمُوا أوْلادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدابَهُم یُغْفَرْلَکُم؛ فرزندان خود را احترام کنید و آدابشان را نیکو بگزارید که از رحمت الهی برخوردار شوید.» گفته اند روزی مردی در حضور پیامبر به خاطر کاری که فرزندش انجام داده بود، از او عیب جویی کرد. پیامبر به او فرمود: «فرزندت، تیری از تیرهای تیردان توست.» مفهوم این سخن آن است که فرزندت، پاره تن تو و ذخیره آینده توست. تو با اهانت به شخصیت او، هم به خودت ضربه می‌زنی و هم کسی را حقیر می‌کنی که مددکار و پشتیبان تو در آینده خواهد بود و هر کار نیکی که انجام دهد، تو نیز در پاداش آن، شریک خواهی بود.
عدالت
از وظایف بسیار مهم پدران و مادران آن است که بکوشند همواره بر اساس عدالت و مساوات میان فرزندان خود رفتار کنند و هیچ گاه در محبت و توجه کردن به فرزندان، پسر را بر دختر یا فرزندی را بر فرزندان دیگر مقدّم ندارند. پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: «از خدا بترسید و میان فرزندانتان با عدالت رفتار کنید همان گونه که دوست دارید آنان به شما نیکی کنند.»
تنها نقطه امید و مایه‌ی شادی و آرامش کودک، محبت و حمایت پدر و مادر است. هیچ کاری به اندازه‌ی محبت والدین، کودک را آسوده خاطر و آرام نمی‌کند و هیچ مصیبتی مانند دور شدن از محبت والدین، روح و روان او را آزرده و پریشان نمی سازد. به همین دلیل، حسادت کودک به فرزند تازه متولد شده خانواده تعجب آور نیست؛ زیرا می پندارد از بخشی از مهربانی ها و مراقبت هایی که تاکنون متعلق به او بوده است، محروم خواهد شد.
والدینی که در ابراز علاقه و محبت به کودکانشان، عدالت را رعایت نمی‌کنند و هر از گاهی، یکی را بر دیگری ترجیح می‌دهند، در واقع، آنها را تحقیر و به شخصیت آنان اهانت می کنند و به کودک این گونه القا می کنند که تو شایستگی احترام و محبت را نداری. گفته اند روزی پیامبر گرامی اسلام، مردی را دید که دو فرزند خود را به همراه داشت. مرد یکی از فرزندانش را بوسید و دیگری را نبوسید. رسول خدا (ص) به مرد فرمود: «چرا میان دو فرزندت، عدالت و برابری را رعایت نکردی؟»
تفاوت گذاشتن میان کودکان، روح آنها را خسته و ناتوان می کند و به بیماری‌های روانی دچار می‌سازد. گاهی نیز کودک را به انتقام جویی از برادر، خواهر یا والدین خود برمی انگیزد و او را فردی کینه‌توز بارمی‌آورد.
بازی کردن
یکی از راه‌های ابراز محبت والدین به فرزند، تهیه کردن وسایل بازی و سرگرمیِ مناسب سن اوست. همچنین هرگاه کودک از والدین بخواهد که با او بازی کنند، پدر و مادر باید به این درخواست او پاسخ مثبت دهند، ولی شیوه‌ی اداره بازی را بر عهده کودک بگذارند و خواسته های خود را بر او تحمیل نکنند.
بازی افزون بر اینکه نشاط و شادابی را به کودک هدیه می‌کند، به رشد استعدادهای نهفته‌ی او نیز می انجامد. پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت علیهم السلام با تأکید بسیار بر این موضوع، خود در بازی فرزندانشان، شرکت و به نظارت بر بازی آنها، آنان را بر این امر تشویق می کردند.
روزی امام حسین (ع) در کوچه سرگرم بازی بود. پیامبر نیز به همراه یارانش از خانه خارج شدند. وقتی چشم پیامبر به امام حسین (ع) افتاد، به طرف او رفت و دستانش را گشود تا او را در آغوش بگیرد. امام حسین علیه السلام خنده‌کنان به این طرف و آن طرف می گریخت. پیامبر نیز خندان دنبال او می دوید تا اینکه سرانجام او را گرفت. پس دست زیر چانه‌اش گذاشت و او را بوسید.
یکی از نزدیکان پیامبر نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله گاهی زبان خود را برای حسین علیه السلام که کودک بود، از دهان بیرون می آورد. کودک با مشاهده این کار پدربزرگ خود، غرق در خنده و شادی می شد. مردی که این کار پیامبر را می دید، با تعجب گفت: به خدا سوگند! پسرم مرد گشته و ازدواج کرده است، ولی تا حالا من او را نبوسیده ام. پیامبر که از سنگدلی مرد شگفت زده شده بود، فرمود: «هر کس لطف و مهربانی نشان ندهد، به او نیز مهر و محبت نمی شود.»
